دهم آذر سالروز شهادت آیت‌ الله سید‌حسن‌ مدرس

آیت‌الله سید حسن مدرس از نامدارترین سیاستمداران با تدبیر و روحانی مبارز شیعه که نامش یادآور مبارزه با استبداد است، 10 آذر 1316 به شهادت رسید.

Capture.JPG
2022-12-01 00:10:18

آیت‌الله شهید سید حسن مدرس، فرزند سید اسماعیل، در سال 1287 قمرى ( 1248شمسى) در قریه سرابه کچو از توابع اردستان دیده به جهان گشود. در شش سالگى به همراه پدرش به «قمشه» (شهرضا) مهاجرت کرد و به منظور فراگیرى معلومات اولیه و کسب تربیت دینى نزد جد پدرى خود، «میر عبدالباقى»، سکونت گزید. در چهارده سالگى، جدش از دنیا رفت و دو سال بعد بر حسب وصیت جدش، براى تحصیل علوم دینى عازم اصفهان شد و مدت سیزده سال در آن شهر سکونت کرد. 

از جمله اساتید او در اصفهان، مرحوم میرزاعبدالعلى هرندى، جهانگیر خان قشقایى و آخوند ملامحمد کاشانى بودند. در بیست سالگى ازدواج کرد و در بیست و یک سالگى پدرش را از دست داد. 

بعد از واقعه تنباکو، به عتبات عالیات مراجعه کرد و به محضر آیت‌الله میرزا حسن شیرازى شرفیاب شد. وى عمدتا ازمحضر دو استاد بزرگ آن عصر، یعنى مرحوم آخوند خراسانى و مرحوم سید محمد کاظم یزدى استفاده کرد. پس از حدود هفت سال سکونت در نجف، به اصفهان بازگشت و درمدرسه جد کوچک به مدت دو سال به تدریس و مباحثه پرداخت. در همین مدت به دلیل مبارزه با موقوفه خواران و حیف و میل کنندگان اموال عمومى، مورد ترور واقع شد، اما جان سالم به در برد. 

در سال 1289 شمسى، مدرس از طرف علماى نجف، در مقام به عنوان یکى از پنج ناظرِ مصوبات مجلس شوراى ملى انتخاب شد. این وظیفه سیاسى ـ مذهبى جدید، او را وادار کرد تا به تهران مهاجرت نماید. نطق کوتاه و مهم مدرس در ذى‌الحجه  1329قمرى به مناسبت اولتیماتوم دولت روسیه، موجب ناکام شدن روسیه تزارى شد. در دوره سوم مجلس به عنوان نماینده مردم تهران برگزیده شد و در پى بروز جنگ جهانى اول و تشکیل «دولت سایه» یا کابینه مهاجران، مرحوم مدرس به وزارت عدلیه انتخاب شد. در قم «کمیته دفاع ملى» تشکیل گردید و مدرس در مقام یکى از چهار نفر هیأت رئیسه آن، قبول مسؤولیت کرد. 

وقتى که وثوق‌الدوله قرارداد 1919 را با دولت انگلستان منعقد ساخت، مورد مخالفت افراد موجه، از جمله مرحوم مدرس قرار گرفت و ملغى شد. 

دوره پنجم مجلس نیزمجددآ با عضویت شهید مدرس در 1302 افتتاح شد از اواخر دوره چهارم، زمزمه تغییر رژیم از مشروطه به جمهورى به راه افتاد. طرفداران رضاخان و جمهورى مى‌خواستند هرچه زودتر مسأله جمهورى را تصویب کنند تا رضاخان در نوروز سال 1303 به صورت اولین رئیس جمهور، سلام رسمى برگزار کند، اما مدرس و یارانش که در مجلس پنجم در اقلیت بودند، توانستند زمان طرح جمهورى را به عقب بیندازند. رضاخان نیز در سال 1303، رسمآ انصراف از جمهورى را اعلام کرد. 

در آبان ماه 1304، ماده واحده‌اى در مجلس مطرح شد که متضمن خلع قاجار بود. مدرس از جمله مخالفان این ماده واحده بود و پیش از همه از جلسه خارج شد. از این تاریخ، حریف مدرس، عنوان «پادشاهى موقت»یافت و امر، به تصمیم مجلس مؤسسان موکول شد. 

در سال 1305 شهید مدرس مجددآ به نمایندگى تهران انتخاب شد. مدرس در صبح روز هفتم آبان 1305، وقتى براى تدریس به مدرسه سپهسالار مى‌رفت، از سوى افرادى تیرباران شد و با جراحتى که به ایشان وارد شد، به مدت دو ماه در بیمارستان بسترى گردید. 

در دوره هفتم، مرحوم مدرس به مجلس راه نیافت تا اینکه در روز دوشنبه 16 مهرماه 1307، شب هنگام به وسیله رئیس و مأموران شهربانى با وضعى توهین‌آمیز دستگیر شد و به «خواف» (نزدیکى مرز افغانستان) تبعیدگردید و ممنوع‌الملاقات گشت. وى با پولى که شهربانى، ماهیانه در اختیار ایشان مى‌گذاشت، آب انبارى در شهر خواف بنا کرد. مدرس بعد از نه سال به کاشمر انتقال یافت و در شب دهم آذر ماه 1316 هنگام غروب، در حالى که روزه دار بود مسموم و مقتول گردید و در همان شهرمدفون شد. 

دارایى مرحوم مدرس هنگام مرگ عبارت بود از: 30 ریال وجه نقد (که 12 ریال آن خرج کفن و دفن وى شد)، یک جلد قرآن مجید، یک عینک، یک عصاى چوبى، حوله حمام، سجاده نماز و یک پیراهن کرباس.

منبع: مرکز اسناد انقلاب اسلامی

    بیان دیدگاه