به‌گزارش روابط‌عمومی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان، 31مرداد (21 اوت) هر سال مصادف است با سالروز آتش زدن مسجدالاقصی توسط صهیونیست‌ها که به پیشنهاد ایران در اجلاس وزیران امور خارجه کشورهای اسلامی، با عنوان روز جهانی مسجد نام‌گذاری شد.

این روز بهانه‌ای است تا به مسجد و کارکردهای آن بیشتر پرداخته شود تا این نهاد دینی که تنها نهاد بناشده توسط شارع مقدس اسلام است کارکردهای اصلی خود را باز یابد و در همه کشورهای اسلامی، مهم‌ترین نهاد فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی باشد.

در این راستا و با موضوع مسجد تراز اسلامی با حجت‌الاسلام والمسلمین علی حیدرزاده، معاون اجرایی مرکز رسیدگی به امور مساجد استان‌های خراسان هم‌کلام شده‌ایم که در ادامه می‌خوانید:

روز جهانی مسجد چه روزی است؟
در 31 مرداد 1348 (21 اوت 1969) مسجدالاقصی که قبله اول مسلمین جهان است حدود ساعت هفت صبح توسط فردی به نام مایکل روهان (یهودی استرالیایی‌الاصل) به آتش کشیده شد و از آنجایی که مسجدالاقصی قبله اول مسلمین بوده نزد مسلیمین از جایگاه والایی برخوردار است؛ لذا سالروز آن حادثه شوم، روز جهانی مسجد نامگذاری شده و برای همیشه گرامی داشته می‌شود.

نخستین خانه توحید و یکتاپرستی و اولین جایگاهی که برای پرستش خداوند ساخته شده کعبه معظمه در مسجدالحرام است. مسجد در اسلام قلب تپنده حیاط دین حنیف و جایگاه پیوند آسمان و زمین است و انسان می‌تواند به‌عنوان اشرف مخلوقات در آن رشد و تکامل پیدا کند. مسجدالاقصی نیز در اسلام دومین مسجد به شمار می‌رود و از نظر اهمیت پس از مسجدالحرام و مسجدالنبی قرار می‌گیرد. 

امام حسن مجتبی# می‌فرمایند: «اَهْـلُ الْمَسْـجِدِ زُوّارُ اللّه ِ وَ حَقٌّ عَلَى الْمَزُورِ أَلتُّحْفَةُ لِزائِرهِ.» (اهل مسجد زائران خدایند و بر خداست که به زوارش هدیه بدهد.)

نقش مساجد در اجرای برنامه‌های دینی و تربیت انسان چگونه است؟

پس از هجرت پیامبر به مدینه یکی از کارهای نخستین پیامبر ساختن مسجد النبی است که از آنجا فصل نوینی در فعالیت‌های آموزشی مسجد آغاز می‌شود و بیشتر اوقات پیغمبر اکرم پس از اقامه نماز صبح و و پس از نماز عشا به سخنرانی و گفت‌وگوهای علمی می‌پرداختند.

در زمان اهل بیت پیامبر و ائمه اطهار نیز برای حفظ جنبه آموزشی مسجد، تلاش های ارزنده‌ای انجام شد و در امتداد این راه نقش امام جماعت مسجد نقش مهمی است.

جنبه آموزشی مسجد رسالت اساسی این نهاد در تمام دوره‌ها و مکان‌ها است. مسجد با ویژگی‌هایی که دارد برای همیشه آموزشگاه مبانی دینی و معارف اسلامی است و مسجدی که نقش خود را در زمینه‌‎های فرهنگی و آموزشی به‌‎خوبی ایفا نکند، از رسالت اصلی خویش فاصله گرفته است؛ ازاین‌رو امیرالمؤمنین # در این ‎خصوص، مسجدی را که در آن خبری از هدایت، تبلیغ و ترویج دین نباشد، مسجد خراب ‎دانسته و یکی از رسالت‌‎های مسجد را هدایت و تربیت مسلمانان به‎معنای حقیقی کلمه می‌‎دانند.

«وَ قَالَ (علیه السلام): یَأْتِی عَلَى النَّاسِ زَمَانٌ لَا یَبْقَى فِیهِمْ مِنَ الْقُرْآنِ إِلَّا رَسْمُهُ وَ مِنَ الْإِسْلَامِ إِلَّا اسْمُهُ؛ وَ مَسَاجِدُهُمْ یَوْمَئِذٍ عَامِرَةٌ مِنَ الْبِنَاءِ، خَرَابٌ مِنَ الْهُدَى، سُکَّانُهَا وَ عُمَّارُهَا شَرُّ أَهْلِ الْأَرْضِ؛ مِنْهُمْ تَخْرُجُ الْفِتْنَةُ، وَ إِلَیْهِمْ تَأْوِی الْخَطِیئَةُ، یَرُدُّونَ مَنْ شَذَّ عَنْهَا فِیهَا، وَ یَسُوقُونَ مَنْ تَأَخَّرَ عَنْهَا إِلَیْهَا؛ یَقُولُ اللَّهُ سُبْحَانَهُ فَبِی حَلَفْتُ لَأَبْعَثَنَّ عَلَى أُولَئِکَ فِتْنَةً تَتْرُکُ الْحَلِیمَ فِیهَا حَیْرَانَ، وَ قَدْ فَعَلَ، وَ نَحْنُ نَسْتَقِیلُ اللَّهَ عَثْرَةَ الْغَفْلَةِ.» (امام(علیه السلام) فرمود: روزگارى بر مردم فرا مى رسد که در میان آن ها از قرآن چیزى جز خطوطش و از اسلام جز نامش باقى نخواهد ماند، مساجد آن ها در آن زمان از جهت بنا آباد و محکم ولى از جهت هدایت خراب و ویران است، ساکنان آن مساجد و آبادکنندگانش بدترین مردم روى زمین اند، فتنه و فساد از آن ها برمى خیزد و خطاها به آن ها بازمى گردد، آن کس که در آن زمان از فتنه ها کناره گیرى کند او را (به اجبار) به آن بازمى گردانند و هر کسى که از آن جا وامانده است به سوى آن سوقش مى دهند، خداوند سبحان مى فرماید: به ذاتم سوگند خورده ام فتنه اى بر آنان مى فرستم که شده و ما از خداوند خواستاریم که از لغزش ها و غفلت هاى ما درگذرد.)

بی تردید شکوفایی علمی مسجد و طرح دانش های گوناگون در آن کمالی برای مسجد به شمار می آید، ولی پرداختن به این امور نباید سبب شود تا  رسالت اولیه مسجد که به پرداختن به دانش‌های علمی و دینی است فراموش شود. از نگاه امام علی یکی از رسالت های مهم و اساسی مسجد آن است که به معنای حقیقی کلمه کانون هدایت مسلمانان باشد.

در میان بحث علمی که در محیط مسجد انجام می شود پرداختن به علوم قرآنی اهمیت ویژه‌ای دارد، زیرا قرآن و مسجد پیوند ویژه‌ای با یکدیگر دارند. پیامبر اکرم@ می‌فرماید: مساجد را برای خواندن و فهمیدن قرآن بنیان کرده‌اند. (وسایل الشیعه جلد 3 صحفه 493 در خصوص ابواب مساجد)

مطالعه تاریخی از آغاز تا اکنون نشان می‌دهد که مسجد و کتابخانه همواره در کنار هم بوده‌اند. از همان آغاز که مردم قرآن نوشته‌هایی که داشتند به مسجد هدیه می دادند، با افزایش شمار کتاب‌ها و قرآن‌ها کتابخانه‌های مسجد افزایش چشمگیری داشته است و در این شرایط نمی توان مسجدی که کتابخانه ندارد مسجد نمونه دانست.

رهبر معظم انقلاب در روز جهانی مسجد بیان فرمودند: مسجد باید پایگاه «انسان‌سازی، عمران دل و دنیا، مقابله با دشمن، بصیرت‌افزایی و زمینه‌سازی برای ایجاد تمدن اسلامی» باشد؛ بنابراین وظیفه‌ امام جماعت علاوه بر اقامه‌ نماز، «اقامه‌ی حق و عدل، تبیین دین و ابلاغ احکام دینی» است. (31/05/1395)

شاخصه‌های مسجد فعال چیست؟

مسجد تراز انقلاب اسلامی از متن اسلام ناب جوشیده و در تمام ابعاد زندگی مؤمنانه انسان چه فردی و چه اجتماعی به منزله کانون محوری تولید فکر، اندیشه مکتبی و تربیتی و انقلابی در جهت رشد، تعالی و کمال آحاد جامعه و تمدن سازی با رویکرد جهادی و انقلابی نقش‌آفرین و اثرگذار است. در واقع مسجد فعال و تراز باید چند شرط را رعایت کند:

1. پایگاه و سنگر اصلی اجتماع و انسجام بخشی استعدادها و توانمندی‌های جامعه در جهت تامین نیازهای مردم در چهار چوب ارزش‌های انقلاب اسلامی باشد؛ (امام خمینی^: مسجد محلی است که از آن باید امور اداره بشود. مسجد سنگری است که هیچ یک از سنگرهای اسلام به اندازه آن توانایی دفاع و حمایت از اسلام و انقلاب را ندارد؛ صحیفه نور، ج 13/ص 15)
2. حلقه وصل بین امت و امام مسلمین و کارگزاران نظام اسلامی باشد؛
3. کانون اصلی و محوری تحولات اجتماعی محله باشد؛
4. ایجاد ارتباط مسجد و مدرسه و خانواده را در دستور کار داشته باشد؛
5. روحیه انقلابی و جهادی و مقاومتی در جوانان ایجاد کند؛
6. به ابهامات و مسائل مختلف آحاد مردم به‌ویژه نسل نوجوان و جوان پاسخگو باشد؛
7. پایه اصلی تمدل سازی در مکتب اسلام باشد؛
8. محله‌های اسلامی مسجدمحور را ایجاد می‌کند؛ یعنی اگر مسجدی چند محله دارد در هر محله مکانی را منتسب به مسجد ایجاد کند تا مسجد با همه مردم محلات مرتبط باشد؛
9. بهترین مکان ابودیت و بندگی است؛
10. حضور روحانی شایسته و پرهیزگار و خرمند و کارشناس و دلسوز در آن متناسب با موقعیت مردم محله صورت می‌گیرد؛
11. توجه ویژه به دانش آموزان و دانشجویان ممتاز، برنامه‌ریزی جهت ارتباط با نخبگان علمی، اجتماعی هنری و ورزشی دارد؛
12. برنامه‌ریزی جهت ارتباط با زوج‌های جوان محله دارد.

چه برنامه‌هایی مشوق حضور نوجوانان و جوانان در مساجد است؟

نیازسنجی و شناخت روحیات جوانان و نوجوانان مسجدی اولویت اول است و موارد زیر هم باید توجه شود:

1. توجه به آراستگی و بهداشت مساجد؛
2. توجه به نقش مؤثر امام جماعت؛ (جوان و نوجوان امام جماعت را به‌عنوان آیینه تمام‌نمای خوبی‌های انسانی، سنبل پاکی و صداقت، صفا، شجاعت، مروت، انسانیت، شکیبایی، ایثار و گذشت می‌شناسند؛ بنابراین باید امام جماعت با جوانان مسجد دوست باشد و با آنان بجوشد و در غم و شادی آن‌ها شریک باشد.)
3. توجه به نقش هیئت امنا بانیان و واقفان و متوالیان مسجد و... (باید در نحوه تعامل با نوجوان و جوان بسیار حساس و با ظرفیت کامل بود)
4. اهتمام در پاسخگویی به شبهات فکری و دینی جوانان و نوجوانان؛
5. ملال‌آور نبودن سخنرانی در مساجد؛
6. مشارکت دادن جوانان در فعالیت‌های جمعی و گروهی؛
7. طولانی نکردن اقامه نمازهای جماعت؛
8. استفاده از نوجوان و جوان در اذان اعلام؛ (باید کسانی که صوت زیبا دارند آموزش داده شوند و در همه مساجد نوجوان و جوانی که صوت خوبی دارد جذب شود.)
9. برگزاری مسابقات مختلف علمی، فرهنگی و اجتماعی برای جوان و نوجوان؛
10. برگزاری اردوهای تفریحی زیارتی با جذب مشارکت از خیران؛
11. استفاده از شیوه‌های نوین تبلیغی؛
12. تقویت کتابخانه‌های مساجد؛
13. تقویت باورهای دینی و مذهبی جوانان و نوجوانان.

نقش مساجد در حمایت از مردم مظلوم فلسطین و غزه چگونه است؟

یکی از کارهای ضروری شبهه شناسی مسلئه قدس و فلسطین است. لازم است بدانیم چه تفکرات و اطلاعات نادرست و شبهه‌هایی در این موضوع  در بین نوجوانان و جوانان مذهبی و غیرمذهبی شکل گرفته تا در برنامه‌ریزی در مقابل آن‌ها اقدام نماییم.

مستکبران عالم با تمام قوای نظامی و رسانه‌ای و... اراده کرده‌اند دیگر قدس و فسلطینی نباشد، اما با برکت مجموع مجاهدت‌ها و تلاش‌های جبهه مستضعفان و شهدای فلسطین نه‌تنها فلسطین و غزه باپرجا است بلکه اسرائیل تضعیف شده و پایان عمر خود را طی می‌کند. این تحلیل و واقعیت باید به مخاطبان عمومی و مسجدی، در مساجد و محافل منتقل شود و به عبارت دیگر دستاورد مقاومت و مبارزه با اسرائیل را باید برجسته کنیم.

به نظر من نهادهای فعال مسجد و بخش‌های مختلف مسجد را نیز می‌توان به نام شهدای فلسطین نام‌گذاری کرد؛ مثلا کتابخانه شهید محمد الدوره، کانون فرهنگی شهید هنیه.

پیشنهاد شما به امام جماعت درخصوص اجرای برنامه‌های ملی و مذهبی در مسجد چیست؟

مسجد محل تلاقی دوگانه‌ها و محل پیوند دین و دنیا، خالق و مخلوق است. مسجد باید پایگاه توحید، ذکر و انتشار امید و پایگاه تقوا و مقاومت باشد. اگر مقدمات حضور نوجوانان و جوانان فراهم گردد تا از آن‌ها انسانی وارسته و متعهد و باتقوا و کارآمد به وجود آوریم کار بسیاری عظیم و بزرگی را انجام داده‌ایم. در این راستا موارد زیر به امام جماعت توصیه می‌شود:

1. نمایش سخنرانی و مواعض مهم و مناسب از طرق مختلف در زمان‌های مختلف در مسجد؛
2. تشکیل جلسات پرسش و پاسخ؛
3. تشکیل جلسات هم‌فکری و گفت‌وگو با مردم؛
4. تعلیم قرائت قرآن و آموزش‌های مختلف دینی و مذهبی؛
5. بهره‌گیری از اماکان مختلف در جذب جوان، کودک و نوجوان؛
6. استفاده از خادمان افتخاری کمکی؛
7. توجه به مسائل روز خانواده و هم‌فکری در انتخاب روش مواجهه با آنها و رسیدگی به اهالی محله؛
8. بهره‌برداری از علاقه نوجوان در فضای مسجد و جمع هم‌سن‌وسالان در برنامه‌های مختلف؛
9. اقدام به رسیدگی به مسائل و مشکلات اهالی محله؛
10. مباحثه در باب مشکلات و مسائل مطرح روز.